Ερωτικές σχέσεις στην εφηβεία

Σύμφωνα με μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε πριν από δεκαπέντε χρόνια περίπου από το Ελληνικό Σεξολογικό Ινστιτούτο σε συνεργασία με τη Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου της Πάτρας, η ηλικία έναρξης σεξουαλικών επαφών ήταν τότε για τα αγόρια τα 18,3 χρόνια και για τα κορίτσια τα 18,1 χρόνια. Στη μελέτη συμμετείχαν φοιτητές της Ιατρικής από τα Πανεπιστήμια Αθήνας και Πάτρας. Οι ηλικίες αυτές αφορούσαν νέους που κατευθύνονταν σε πανεπιστημιακές σπουδές. Για τους νέους που δεν σκόπευαν να προχωρήσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, η ηλικία της πρώτης φοράς στο σεξ ήταν ένα έτος μικρότερη, δηλαδή τα 17 χρόνια.

Σήμερα οι ηλικίες αυτές έχουν διαφοροποιηθεί απολύτως. Για τα μισά περίπου κορίτσια, η ηλικία έναρξης σεξουαλικών σχέσεων είναι τα 14 με 15 χρόνια και για τα αγόρια ένα έτος παραπάνω. Η διαφορά ηλικίας έναρξης ανάμεσα στα δύο φύλα εξηγείται από το γεγονός ότι η ήβη προηγείται χρονικά στο κορίτσι κατά περίπου δύο χρόνια, γι’ αυτό άλλωστε και η διαφορά κατά ένα έτος παραμένει διαχρονικά σταθερή.

Όλοι οι επιστήμονες που ασχολούνται με τον άνθρωπο, γιατροί, ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι κλπ., εκφράζουν την ομόφωνη άποψη ότι η χαμηλή ηλικία έναρξης της σεξουαλικής δραστηριότητας ενέχει σοβαρούς κινδύνους για τη σωματική και ψυχική υγεία των νέων. Την ίδια περίπου άποψη διατυπώνουν και οι περισσότεροι γονείς, με λίγες εξαιρέσεις. Είναι επίσης σαφές ότι οι πρώιμες σεξουαλικές επαφές δεν οδηγούν σε καλύτερη σεξουαλική και συναισθηματική ζωή στην ενήλικη περίοδο. Αντίθετα μάλιστα δημιουργούν προϋποθέσεις κακών ή προβληματικών ερωτικών σχέσεων στο μέλλον.

Με αυτά τα δεδομένα είναι λογικό να αναζητήσει κανείς τους λόγους της πρώιμης σεξουαλικής αφύπνισης των νέων και να επιχειρήσει να καταγράψει μηχανισμούς προστασίας τους από διάφορα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, μελλοντικές σεξουαλικές δυσλειτουργίες, ψυχολογικά τραύματα και αποτυχίες σε επίπεδο σπουδών. Υπολογίζεται ότι το 80% περίπου των νέων θα έρθουν σε επαφή με τον ιό των κονδυλωμάτων τα δύο πρώτα χρόνια της σεξουαλικής τους δραστηριότητας.

Τα ατέλειωτα ερωτικά μηνύματα

Η κοινωνία εκπέμπει καθημερινά εκατοντάδες χιλιάδες ερωτικά μηνύματα προς κάθε κατεύθυνση κυρίως μέσα από τα ΜΜΕ και το διαδίκτυο. Ο λόγος είναι καθαρά εμπορικός: το σεξ πουλάει είτε με τη μορφή κινηματογραφικής ταινίας ή βίντεο είτε σαν γραπτός λόγος ή εικόνα, είτε και με μορφή ερωτικοποιημένης διαφήμισης. Και αφού το ερωτικό μήνυμα είναι εμπορεύσιμο είδος, κανένας δεν μπορεί να καταργήσει ένα τόσο πετυχημένο και προσοδοφόρο εμπόριο.

Η φραγή μέρους των σεξουαλικών μηνυμάτων στο διαδίκτυο είναι μια μερική λύση για τους πολύ νέους. Η καλλιέργεια μιας κριτικής σκέψης για το τι μας λέει το κάθε μήνυμα είναι μια πιο αποτελεσματική διαδικασία, που απαιτεί όμως μεγάλη προσπάθεια εκ μέρους της οικογένειας και του σχολείου. Και βέβαια το σχολείο των στείρων γνώσεων και της παπαγαλίας κάθε άλλο παρά βοηθάει στην καλλιέργεια κριτικής σκέψης. Την ίδια αδυναμία επιδεικνύουν και οι «απόντες» γονείς που περιμένουν τα πάντα από το σχολείο. Κι όλα αυτά στην ηλικία που ο έφηβος νιώθει την παντοδυναμία και την ορμή να γευτεί τα πάντα και να έχει άποψη για όλα.

Η ηθική της πλειονότητας

Πολλοί γονείς εφησυχάζουν μέσα από τη λογική ότι «δεν πειράζει αφού έτσι κάνουν όλοι». Η ηθική της πλειονότητας αντικατέστησε στον εικοστό αιώνα κατά πολύ μεγάλο μέρος την πουριτανική ηθική. Επέτρεψε στους ανθρώπους να ζουν πιο ελεύθερα, πιο αυθόρμητα και με λιγότερες απαγορεύσεις. Όμως η άποψη «έτσι κάνω αφού έτσι κάνουν όλοι ή οι περισσότεροι» αφορά και θετικές αλλά και αρνητικές δραστηριότητες που νομιμοποιούνται ή γίνονται αποδεκτές όχι βάσει κριτηρίων αλλά μέσα από την ηθική της πλειονότητας.

Η χαμένη ελληνική οικογένεια

Η ελληνική οικογένεια αποτέλεσε το ζωτικό και υγιές κύτταρο, χάρις στο οποίο αναπτύχθηκε και σταδιοδρόμησε η ελληνική κοινωνία. Θα μπορούσε μάλιστα να υποστηρίξει κανείς χωρίς κίνδυνο λάθους ότι οι πατροπαράδοτες αξίες και οι θεσμοί επέτρεψαν σε πολλές γενεές να ωριμάσουν και να στηρίξουν το κοινωνικό οικοδόμημα.. Σήμερα είναι σαφές ότι η ελληνική οικογένεια περνάει μια βαθιά κρίση. Από έντονα παιδοκεντρική έγινε γρήγορα αδιάφορη για το παιδί ή με μόνη φροντίδα να μάθει λίγα γράμματα. Όμως τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν ανάγκη από δύο στοιχεία. Το πρώτο είναι η αγάπη. Αναρωτήθηκε άραγε κανείς πόσα από τα κορίτσια που κάνουν σεξ στα 14 ή στα 15 τους χρόνια δεν αναζητούν κατά βάθος παρά την αγάπη και το ενδιαφέρον που δεν εισπράττουν από τους γονείς;

Το δεύτερο είναι το πλαίσιο, δηλαδή τα όρια μέσα στα οποία έμαθαν να κινούνται τα παιδιά. Και τα όρια αυτά δεν αφορούν μόνο την ερωτική ζωή τους. Αφορούν κάθε βήμα και κάθε δραστηριότητα. Η έλλειψη πλαισίου μας εκθέτει σε λάθος συμπεριφορές που καθοδηγούνται από τη βιασύνη, την απειρία, τον μιμητισμό, την παντοδυναμία και τη γενικότερη βουλημική διάθεση που υπαγορεύει η εφηβεία.

Η παγκοσμιοποίηση

Την παγκοσμιοποίηση γνώρισε η ελληνική κοινωνία τα τελευταία είκοσι χρόνια κυρίως ως φαινόμενο οικονομικό. Όμως, στην πραγματικότητα, πρόκειται για πολύ ευρύτερη διαδικασία σε επίπεδο καθαρά κοινωνικό, που αφορά θέσεις, απόψεις, νοοτροπίες, συμπεριφορές, τρόπους ζωής με βάση συμφωνίες και αλληλεπιδράσεις μεταξύ κοινωνιών και λαών. Η παγκοσμιοποίηση ενέχει ευκαιρίες για τους λαούς, ενδεχομένως όμως και κινδύνους, με την έννοια της αλλοτρίωσης του τρόπου ζωής. Η γενιά των ανθρώπων που σήμερα είναι γονείς μεγάλωσαν με τον Μίκυ Μάους και την παρέα του. Είναι άραγε τυχαίο το γεγονός ότι ούτε ο Μίκυ Μάους ούτε κανένας από την παρέα του είχε οικογένεια;

Ποιος θα φέρει την άνοιξη;

Είναι γνωστό ότι οι περισσότεροι γονείς προβληματίζονται για τη σεξουαλική συμπεριφορά των παιδιών τους. Προβληματίζονται επίσης για τις επιδόσεις τους στο σχολείο αλλά και για τη γενικότερη συμπεριφορά τους σε επίπεδο συμμόρφωσης, υπακοής, καθοδήγησης, βελτίωσης. Ωστόσο η ουσιαστική παρέμβαση γίνεται μόνο σε επίπεδο μόρφωσης με μορφή φροντιστηρίων και ιδιαίτερων μαθημάτων. Δεν υπάρχει ανάλογο ενδιαφέρον για επικοινωνία με τον έφηβο και παρακολούθηση της ψυχοσυναισθηματικής του ωρίμανσης. Όλα αυτά απαιτούν, εκ μέρους του γονιού, πέρα από αγάπη και γνώση, και χρόνο. Η σεξουαλική ζωή και συμπεριφορά δεν αποτελεί ένα αυθαίρετο και ανεξάρτητο κομμάτι της ζωής μας. Αντίθετα εντάσσεται απόλυτα στην καθημερινότητά μας και αποτελεί καθρέφτη του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς μας. Οι σχέσεις μέσα στην οικογένεια είναι αυτές που κυρίως θα οδηγήσουν τα παιδιά σε πρώιμες ερωτικές αναζητήσεις ή αδυναμία επιλογής συντρόφου στο μέλλον. Και αφού το σχολείο αδυνατεί να παρέχει σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στους μαθητές, οι γονείς οφείλουν να δράσουν όχι μόνο σε επίπεδο ατομικό, αλλά και μέσα από τη δυνατότητα που τους παρέχουν οι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων σε επίπεδο δικής τους επιμόρφωσης.

Ζήσης Παπαθανασίου

Επ. Καθηγητής Γυναικολογίας – Σεξολόγος

Διευθυντής Ελληνικού Σεξολογικού Ινστιτούτου